پلنگها، یوزپلنگها، گربههای مصری ماو — انواع مختلفی از گربهها خالهای خیرهکنندهای دارند. برخی دیگر، مانند ببرها، راهراه دارند؛ و باز برخی دیگر، مانند شیرها، هیچ الگویی روی پوشش بدن خود ندارند. اما دقیقاً چگونه گربهها خالهای خود را به دست میآورند؟
دانشمندان پاسخ کاملی برای این سؤال ندارند، اما سرنخهای زیادی را کشف کردهاند.
دکتر گرگ بارش، استاد بازنشسته ژنتیک و اطفال در دانشگاه استنفورد، به لایو ساینس گفت: «ما نمیدانیم چرا برخی از گربهها خال دارند و برخی دیگر راهراه.» اما محققان دو ژن را شناسایی کردهاند که بر اندازه و شکل خالها — و همچنین راهراهها — در گربههای خانگی و گربهسانان وحشی تأثیر میگذارند.
بارش و همکارانش در مقالهای در سال ۲۰۱۲ که در مجله ساینس منتشر شد، گزارش دادند گربههای خانگی با یک یا دو نسخه طبیعی از ژنی به نام Taqpep راهراه دارند. اما طبق همین مقاله، همانطور که قبلاً توسط لایو ساینس گزارش شده بود، گربههایی که در هر دو نسخه این ژن جهش دارند (یکی از مادرشان و دیگری از پدرشان) خزهایی لکهدار یا چرخشی دارند.
لزلی لیونز، متخصص ژنتیک گربه در دانشکده دامپزشکی دانشگاه میسوری، به لایو ساینس گفت این جهشهای Taqpep الگوهای گربه تببی کلاسیک را ایجاد میکنند.
جهشهای Taqpep همچنین میتوانند خالها را تغییر دهند — حداقل در یوزپلنگها. یوزپلنگها به داشتن خالهای سیاه روی زمینه زرد مایل به قهوهای معروف هستند. اما «یوزپلنگهای شاهی» — که طبق مقاله سال ۲۰۱۲ ساینس، در هر دو نسخه ژن Taqpep جهش دارند — خالهای بزرگ و لکهدار دارند. در امتداد ستون فقرات، لکهها خود را به صورت راهراه در میآورند.
اگرچه گربههای خانگی خالدار آشکارا راهراه نیستند، به گفته ادواردو ایزیریک، استاد ژنتیک در دانشگاه کاتولیک پاپ ریودوژانیرو در پورتو آلگره، برزیل، به نظر میرسد که نسخه معمولی از Taqpep را دارند. او به عنوان بخشی از مطالعهای که در سال ۲۰۱۰ در مجله ژنتیکس منتشر شد، یک گربه خانگی خالدار را با یک گربه لکهدار جفت کرد.
ایزیریک و همکارانش به این نتیجه رسیدند که گربه خالداری که او با آن شروع کرده بود — یک گربه مصری ماو — باید ژن Taqpep معمولی داشته باشد، زیرا برخی از نوادگان آن راهراه داشتند. این تیم همچنین حدس زد که یک یا چند ژن دیگر در گربه خالدار، اثر از بین بردن راهراههایی را داشتهاند که Taqpep به طور معمول ایجاد میکند و آنها را به خال تبدیل میکند. او گفت هنوز مشخص نیست که آن ژنهای دیگر چه هستند.
به گفته بارش، ژن دیگری که به نظر میرسد بر خالدار بودن تأثیر میگذارد، Dkk4 است. نژاد حبشی گربه خانگی یک یا دو نسخه جهش یافته از ژن Dkk4 دارد. پوشش بدن آن، در نگاه اول، به رنگ قهوهای یا دارچینی یکدست به نظر میرسد. با این حال، روش دیگر برای دیدن آن، به عنوان پوششی است که با خالهای سیاه ریز پوشیده شده است، بارش گفت.
سروالها گربهسانان وحشی با خالهای بزرگ هستند و آنها دو نسخه معمولی از Dkk4 دارند. بنابراین، اگر یک گربه حبشی با یک سروال جفت شود، همانطور که انجام شده است، برخی از فرزندان یک نسخه معمولی و یک نسخه جهش یافته از Dkk4 را به ارث میبرند، بارش توضیح داد. این فرزندان خالهایی دارند که بزرگتر و پراکندهتر از خالهای ریز روی والد حبشی هستند، اما کوچکتر و بیشتر از خالهای والد سروال هستند.
بارش گفت: «این یک مثال بسیار واضح از چگونگی تأثیر ژن [Dkk4] بر تعداد و اندازه خالها در حیوان است.»
اگرچه جهشها در Taqpep و Dkk4 میتوانند خالها و راهراهها را تغییر دهند، این ژنها به خودی خود کنترل نمیکنند که آیا گربهها در وهله اول خال دارند یا راهراه. بارش گفت یک ببر با ژن Taqpep معمولی راهراه دارد، در حالی که یک یوزپلنگ با ژن Taqpep معمولی خال دارد. در حالی که جهشها در Taqpep میتواند خالهای یوزپلنگ را لکهدار کند، خالها به راهراه تبدیل نمیشوند.
و همانطور که کار ایزیریک نشان داد، گربههای خانگی با ژن Taqpep معمولی میتوانند هم راهراه و هم خالدار باشند. لیونز گفت: «باید چیز دیگری، یک ژن سوم، وجود داشته باشد که به ایجاد آن خالها کمک میکند.»